یکی از مخرب ترین سلاح های جنگ جهانی دوم که برای نخستین بار توسط آلمان نازی به کار گرفته شد، موشک های بالستیک بودند که تلفات بسیاری داشت.

در ماه های پایانی جنگ جهانی دوم، متفقین تلاش می کردند تا سهم بیشتری از غنایم صنعتی و علمی آلمان به دست آورده و آنها را به کشور خود ببرند. با شکست آلمان و اشغال این کشور، آمریکا و شوروی بخش بسیاری از دانشمندان و اسناد پروژهای نظامی و صنعتی آلمان را به کشور هایشان انتقال دادند؛ دانشمندان و طرح های موشکی آلمان نازی، بخشی از این غنایم جنگی به شمار می آمد که به این دو کشور انتقال داده و برای ساخت موشک های پیشرفته تر به کار گرفته شدند.

استفاده از این موشک ها که بسیار مخرب بودند و برای بشریت و به ویژه نیروهای غیر نظامی بسیار خطرآفرین بودند، از سوی مراجع و سازمان های جهانی، واکنش منفی داشتند، ولی آمریکا و شوروی کار خود را می کردند. آمار ها نشان می دهد که در جنگ جهانی اول، نزدیک ۴۰ درصد قربانیان جنگ، افراد غیر نظامی و از جمله زنان، کودکان و افراد کهنسال بودند؛ اما با گسترش این موشک ها و عدم اعتنای سازندگان آن ها به تذکرات بین المللی، این آمار در دهه ۹۰ میلادی از ۸۵ درصد هم فرا تر می رود، به گونه ای که در جنگ عراق و نیز افغانستان، این تلفات بیشتر هم می شود.

* درباره تاریخچه موشکباران شهرهای ایران و نوع موشک های به کار گرفته شده برایمان توضیح دهید؟

ـــ موشک های بالستیک (زمین به زمین) در جنگ تحمیلی از سوی ارتش بعث عراق، صد ها بار به کار گرفته شد. در کنار حملات هوایی و توپخانه دشمن، نخستین بار در شانزدهم مهر ۱۳۵۹ یعنی تنها هفده روز پس از آغاز تجاوز رژیم بعث به ایران، شهر دزفول با سه فروند موشک زمین به زمین از نوع فراگ ۷ مورد حمله قرار گرفت که منجر به ویرانی پنجاه خانه و مغازه و شهادت دست کم شصت نفر و مجروح شدن سیصد تن از مردم بی دفاع و غیر نظامی شد.

این آغاز حمله های موشکی عراق به ایران بود و این شهر از ۱۶/ ۷/ ۱۳۵۹ تا ۲۶/ ۱۰/ ۱۳۶۵ یعنی در طول ۲۲۹۱ روز (۷۶ ماه) شش سال از هشت سال جنگ تحمیلی، پنجاه بار با ۱۳۲ فروند موشک زمین به زمین از نوع فراگ ۷ و اسکاد B مورد حمله قرار گرفت که دست کم ۶۲۷ نفر شهید و ۳۱۴۱ نفر مجروح شدند. البته این آمار تنها درباره حملات موشکی است و شهدا و مجروحان غیر نظامی هوایی و توپخانه از این آمار جدا هستند.

* آیا سازمان های بین المللی در این باره موضع خاص و محکمی گرفتند؟

ـــ هیچ سازمان بین المللی حملات موشکی عراق به شهرهای ایران را محکوم نکرد. حتی در مورد حملات شیمیایی؛ آن ها تنها به کار گیری بمب های شیمیایی را محکوم کردند، بدون آوردن نام کشوری (عراق) که از این سلاح استفاده کرده است. در خصوص موشک ها نیز این چنین بود یا از آن نامی نبردند و یا بدون ذکر نام کشور عراق، استفاده از موشک زمین به زمین در جنگ را محکوم کردند.

این برخورد سازمان های بین المللی، موجب شد تا رژیم عراق جری تر شود و حملات موشکی عراق به ایران ادامه پیدا کند و همچنان غیر نظامیان در خانه و شهر خود مورد حمله قرار می گرفتند و روزبه روز و سال به سال این آمار بیشتر شد.

در نگاهی به آمار سالیانه حملات موشکی عراق، می بینیم که در سال ۱۳۵۹ میزان حملات، سیزده بار بود که در سال ۱۳۶۰ به ۲۴ و در سال ۱۳۶۳ به سی و در سال ۱۳۶۶ به ۶۸ بار می رسد. البته در سال های میانی نیز حملات بسیاری داشته ایم که ما بیشترین آمار را آورده ایم. یا برای نمونه، در سال ۵۹، ۲۶ موشک و در سال ۱۳۶۰، ۴۸ موشک و در سال ۱۳۶۲، ۴۹ و در سال ۶۳، ۵۴ و در سال ۶۶، ۸۱ موشک به شهرهای ایران شلیک شد.

در مجموع در هشت سال جنگ تحمیلی، شهرهای ایران ۲۴۸ بار با ۴۱۰ موشک زمین به زمین از نوع فراگ ۷ ، اسکادB و الحسین آماج قرار گرفت که تعداد شهدا ۲۳۳۶ تن و شمار مجروحان ۱۱۸۷۲ نفر گزارش شده است.

* اگر امکان دارد درباره نام شهرهایی که آماج موشک ها قرار گرفته اند توضیحاتی بیان کنید؟

ـــ ۲۷ شهر ایران در هشت سال جنگ تحمیلی مورد حمله موشکی قرار گرفت، عبارتند از: آبادان، اسلام آباد، اصفهان، اندیمشک، اهواز، ایلام، بروجرد، بهبهان، تبریز، تهران، حمیدیه، خرم آباد، دزفول، رامهرمز، نهاوند و همدان که از این میان دزفول و تهران بیشترین تلفات غیر نظامی را داشتند.

نخستین حمله موشکی عراق به ایران، مربوط به ۱۶/ ۷/ ۱۳۵۹ به دزفول و آخرین آن ها مربوط به تهران و اصفهان و قم و شیراز در ۳۱/ ۱/ ۱۳۶۷ بود.

در جنگ تحمیلی، یک روز بسیار خونین مشخص است که آن هم تاریخ سی ام مهر ماه ۱۳۶۲ است که شهرهای دزفول و مسجدسلیمان با چهار موشک مورد حمله قرار گرفتند. دزفول در این روز، چهل شهید و مسجد سلیمان ۱۲۴ شهید داشتند؛ یعنی در یک روز، جمعا ۱۶۴ تن از هموطنان غیر نظامی ما به شهادت رسیدند که نزدیک ۶ درصد از کل تلفات ناشی از حملات موشکی زمین به زمین عراق به ایران را شامل می شود؛ با حدود پانصد مجروح.

در تاریخ هجدهم فروردین ۱۳۶۷، عراق پنج شهر اصفهان، کرج، تهران، قم و تبریز را با ده فروند موشک زمین به زمین الحسین آماج قرار داد که رکورد شلیک بیشترین تعداد موشک در یک روز متعلق به این روز و همچنین روز ۲۴ خرداد ۱۳۴۶ است که با ۹ فروند موشک اسکادB به هشت شهر کشورمان (رامهرمز، نهاوند، اندیمشک، دزفول، اسلام آباد، کرمانشاه، خرم آباد و مسجدسلیمان) حمله کرد.

* در موشکباران بیشتر چه مناطقی مورد حمله قرار می گرفتند؟

ـــ متأسفانه، مکان هایی که بنا بر قوانین بین المللی باید از حملات این چنینی محفوظ باشند، همچون مراکز آموزشی، درمانی، مسکونی و ... مورد حمله قرار گرفت. حتی رژیم بعث عراق با پررویی و بی رحمی شب پیش از حمله اعلام می کرد که می خواهد شهر ها را موشکباران کند و هیچ کس از داعیه داران حقوق بشر، تلاش نمی کرد، او را از این کار بازدارد، بلکه روز به روز او را مجهز تر می کردند تا آنکه در سال ۱۳۶۳ ایران تصمیم گرفت برای بازدارندگی عراق را موشک بزند.

نخستین موشک زمین به زمین خود را ۱۶۱۳ روز پس از نخستین حمله موشکی عراق به شهر های ایران در ۲۱/۱۲/۱۳۶۳ با اخطار قبلی و اینکه شهرهای مذهبی و عتبات را نمی زند به شهر های کرکوک و بغداد شلیک کرد که مراکز اقتصادی و نظامی را هدف قرار داد.

در مجموع از ۲۱ اسفند ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷ و پایان جنگ تحمیلی ۱۱۹ موشک اسکاد شلیک کرد که از این میزان، ۹۹ فروند به بغداد خورد و موصل با یازده، کرکوک با شش، العماره و تکریت هر کدام با یک فروند موشک زمین به زمین هدف قرار گرفتند.

این حملات که نشان دهنده قدرت بازدارندگی ایران بود، در بازدارندگی ارتش بعث عراق در حمله به شهرهای ایران تأثیر بسیاری داشت، ولی با پشتیبانی های گسترده کشورهای گوناگون به عراق، او باز هم به حملاتش ادامه داد.

* آیا در طول تحقیقات به وقایعی دلخراش که نشانه مظلومیت مردم ایران بود، برخورد کردید؛ اگر می شود، یکی، دو مورد را بفرمایید؟

ـــ اینکه مردم بی پناه در حالی که استراحت می کنند یا در محل کار و تحصیلشان هستند، ناگهان با شلیک موشک زندگی شان پایان می یابد و یا خانه و کاشانه شان نابود شود، بسیار سخت است؛ اما یکی از موارد بسیار دلخراش، واقعه مدرسه پیروز بهبهان بود.

بهبهان که در جنوب شرقی استان خوزستان است، در هشت سال جنگ تحمیلی، چهار بار و با شش فروند موشک زمین به زمین مورد حمله قرار گرفت که در مجموع در این حملات موشکی، ۱۴۷ نفر شهید و ۳۵۶ تن نیز مجروح شدند؛ اما یکی از صحنه های بسیار دلخراش جنگ تحمیلی بر اثر اصابت موشک به مدرسه راهنمایی شهید پیروز این شهر بود.

در تاریخ چهارم آبان ۱۳۶۲ ساعت ۲۰/۱۷ در حالی که دانش آموزان هنوز در مدرسه بودند، ارتش متجاوز عراق، یک فروند موشک اسکاد را به این مدرسه زد که ۶۹ دانش آموز، چهار معلم و یک خدمتگزار این مدرسه به شهادت رسیدند. برخی از این دانش آموزان شهید به کلی متلاشی شده بود.

در این حمله دلخراش ۱۳۰ نفر از دانش آموزان و ده نفر از آموزگاران هم مجروح شدند.
البته از صحنه های دلخراش موشکباران ها چند مورد در دزفول بود؛ از جمله موشک مسجد نجفیه که به شهادت سیزده نوجوان بسیجی و برخورد موشک به منزل خانواده خوشروانی بود که همه اعضای خانواده درهمانجا به شهادت رسیدند و پس از آنها منزلشان که قتلگاهشان شد، به حسینیه تبدیل گشت.

* به نظر شما، هدف رژیم بعث عراق از موشکباران شهر ها چه بود؟

ـــ هدف حملات موشکی عراق به شهر های مسکونی را می توان در چند چیز بیان داشت:
نخست: تضعیف روحیه مردم و خسته کردن آنان از ادامه جنگ و پشتیبانی رزمندگان و اینکه به دلیل تأمین نشدن امنیت به مسئ ولین نظام فشار بیاورند که هر چه زود تر جنگ را پایان دهند.

دوم: تضعیف روحیه رزمندگان بود؛ آنها در حالی که در جبهه ها با دشمن می جنگند، نگران امنیت و سلامت خانواده های خود باشند.

سوم: انتقام از رزمندگان که بر دشمن پیروز می شدند. می بینیم که بسیاری از موشکباران ها پس از عملیات بود که رزمندگان در آن ها پیروز می شدند و همین نشان دهنده ضعف و زبونی دشمن بود.

* برخی اصطلاح جنگ شهر ها را برای مدت که زمانی از جنگ تحمیلی به کار می برند، آیا شما با این اصطلاح موافق هستید؟

ـــ اصطلاح جنگ شهر ها که در محافل و مجامع شنیده و در رسانه ها و مطبوعات از آن یاد می شود، به نظر من اصطلاح کامل و بجایی نیست.

این اصطلاح را کشورهای استکباری و همان هایی که عراق را به سلاح های کشتار جمعی و از جمله موشک های زمین به زمین تجهیز کردند، ابداع نمودند و در مورد جنگ تحمیلی نیز به کار بردند، ولی باید با احتیاط با این اصطلاح رو به رو شویم، چرا که می دانیم عراق از مهر ماه ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ حملات گسترده ای به شهرهای ایران انجام داد و تلفات بسیاری از غیر نظامی ها گرفت که ایران بنا بر تصمیم مسئولان هیچ گونه واکنشی از آن نوع انجام نداد تا آنکه در اسفند ۱۳۶۳تصمیم به حملات یا عمل بازدارندگی گرفته شد که با اخطار و اعلام قبلی چند شهر عراق را موشک زد؛ یعنی ایران ۱۶۱۳ روز پس از نخستین حمله موشکی عراق به شهر های ایران از خود خویشتن داری نشان داد، ولی غربی ها این مدت را محاسبه و اعلام نمی کنند و با عنوان کردن اصطلاح جنگ شهر ها می خواهند مسأله را بپوشانند و این گونه القا کنند که هم ایران موشک زده و هم عراق؛ پس نمی توان به عراق اشکال گرفت!
به همین دلیل است که من به این اصطلاح جنگ شهر ها خوشبین نیستم و با آن مشکل دارم.